Mapa - Iwieniec (Ivyanyets)

Iwieniec (, Iwianiec;, Iwieniec) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie wołożyńskim, nad rzeką Wołmą; 4,3 tys. mieszkańców (2010).

Działają tu dwie parafie rzymskokatolickie (pw. św. Aleksego i pw. św. Michała Archanioła) oraz parafia prawosławna (pw. św. Eufrozyny Połockiej).

Już w 1495 r. odnotowany jako własność Jerzego Sołłohuba z Iwieńca, późniejszego wojewody smoleńskiego, odziedziczony przez niego z braćmi po ojcu Andrzeju Sołłohubie. Kościół parafialny fundowany przez Sołłohubów przed 1524 r. Prawa miejskie w XVI wieku. 14.02.1743 r. po trwającym 140 lat procesie o spadek po Sołłohubach wyprocesowany przez ówczesnego podskarbiego wielkiego litewskiego Jana Michała Sołłohuba. Miasto stało się wówczas centrum hrabstwa iwienieckiego, utworzonego przez podskarbiego wielkiego litewskiego. Hrabstwo iwienieckie przekazane zostało w zarządzanie, a potem było odziedziczone przez syna Antoniego Sołłohuba, generała artylerii litewskiej, żonatego z Brygidą z Radziwiłłów. Po śmierci w 1759 r. Antoniego zarządzane było przez wdowę, a następnie stało się własnością wnuka podskarbiego, Jerzego Sołłohuba, posła na Sejm 1776 r., starosty ejszyskiego. Odziedziczony w 1777 r. przez wdowę Mariannę, 2-vo Brühlową, starościnę warszawską, żonę Alojzego Fryderyka Brühla. Po jej przedwczesnej śmierci (1782) Iwieniec stał się dziedzictwem nieletniej prawnuczki podskarbiego Jana Sołłohuba, Józefy Sołłohubówny. W 1783-1784 r. toczył się proces w Trybunale Głównym Litewskim w Wilnie i proces eksdywizorski w Iwieńcu w sprawie uregulowania zadłużeń powstałych jeszcze za życia Jerzego Sołłohuba. Iwieniec wraz z całym hrabstwem został utracony przez Rzeczpospolitą w II rozbiorze 1793 r. (granica poszła wzdłuż granicy powiatu mińskiego, do którego należał Iwieniec).

W 1794 r. był widownią przemarszów wojsk polskich podczas insurekcji kościuszkowskiej: w czerwcu 1794 r. do Iwieńca dotarł korpus dowodzony przez księcia Michała Kleofasa Ogińskiego, a w sierpniu 1794 przez Iwieniec przeszedł pułk jazdy płk. Stefana Grabowskiego.

Przez ślub Józefy Sołłohubówny starościanki ejszyskiej w 1797 r. ze Stanisławem Potockim Hrabstwo Iwienieckie weszło do rodziny Potockich, od 1802 do 1808 r. na mocy transakcji rodzinnej był własnością Feliksa Potockiego. W 1808 r. Hrabstwo Iwienieckie od Feliksa Potockiego odkupił Kazimierz Plewako, starosta kołoboryjski, kawaler Orderu św. Stanisława (1791 r.), w 1808 Prezydent I Departamentu Sądu Głównego Guberni Litewsko-Wileńskiej, a po jego śmierci w 1810 r. na mocy zapisów testamentowych i sprzedaży Hrabstwo podzielone zostało między jego krewnych z rodu Plewako. Właścicielem Iwieńca od 1810 r. do 1854 był Jakub Plewako, potem jego żona Elżbieta z Hubińskich Plewakowa i syn Mateusz Emilian Plewako. Ostatecznie w 1885 r. na miasto Iwieniec zostało zlicytowane z powodu zadłużenia bankowego i trafiło w rosyjskie ręce, gen. N. Kazarynowa, a po kolejnej licytacji od 1902 r. w ręce P.M. Doroguncewa.

W okresie międzywojennym w granicach Polski, w ówczesnym powiecie wołożyńskim w dawnym województwie nowogródzkim.

Iwieniec w latach II RP był miasteczkiem oddalonym od granicy z ZSRR o 16 km. Rzeka Wołma, przepływająca przez miasteczko brała swój początek poza granicą państwową. Położone było na pagórkach i otoczone lasami. „Składało się” z kilkunastu większych i mniejszych uliczek – do najważniejszych należały: Piłsudskiego, 3 Maja, Kościuszki i por. Żwirki. Znajdowały się przy nich najważniejsze budynki administracyjne, prywatne i kościoły:

* przy ul. Piłsudskiego (dawna Kojdanowska) – urząd pocztowy, sąd grodzki i trzy budynki szkolne,

* przy ul.Kościuszki (dawna Rakowska) – urząd gminny, budynek szkoły powszechnej, szpital i kościół św. Aleksego.

* przy ul. 3 Maja (dawna Wileńska) znajdowały się najbardziej okazałe budynki mieszkalne, dwa hotele, posterunek policji, apteka, kościół św. Michała.